13:22
03/29/2024
Այսօր 7...2
am en ru

Նորություններ
ԱԿՍԵԼ ԲԱԿՈՒՆՑ

2013-07-23 11:39

«Դե Ֆակտո» N45 (2010թ.)

ՀԱՅՈՑ  ՄԵԾԵՐԻ  ՄԵԾՈՒԹՅՈՒՆԸ

     ԱԿՍԵԼ   ԲԱԿՈՒՆՑ

                                                      Միրհավ

                                                    (հատված)

Աշուն էր, պայծառ աշուն…

Օդը մաքուր էր, արցունքի պես ջինջ։ Կապտավուն  սարերն այնքան մոտ, այնքան պարզ էին երևում, որ հեռվից կարելի էր համարել նրանց մաքուր լանջերի բոլոր ձորակները, կարմրին տվող մասրենու թփերը։

            Աշուն էր` տերևաթափով, արևի նվազ ջերմությամբ, դառնաշունչ քամիով, որ ծառերի ճղներից պոկում էր դեղնած տերևները, խմբերով քշում, տանում հեռու ձորերը։ Նույնիսկ քարափի  հաստաբուն կաղնին  խոնարհվում էր քամու առաջ։ Ամայի ձորերում, դեղնակարմիր անտառի և հնձած արտերի վրա իջել էր մի պայծառ տխրություն։ Ջինջ օդի սառնության մեջ զգացվում էր առաջին ձյունի շունչը։

            Այգում երիտասարդ կեռասենիները մրսում էին, քամուց խշշում։ Սիմինդրի երկար տերևները թրերի նման  քսվում էին իրար, պողպատի ձայն հանում։ Կարծես ձիավորներ էին արշավում իրար դեմ, և սիմինդրի  տերևը, որպես պոկված  սուսեր, ընկնում էր քամու առաջ։

            Արևի տակ ժպտում էր վերջին արևածաղիկը և օրորում գլուխը։

Դիլան դային նստել էր հնձանի պատի տակ` ընկուզենու  չոր կոճղին։ Նա սովորություն ուներ ուշ աշնանը վերջին անգամ այգին մտնելու, դուռ ու ցանկապատ ամրացնելու և հնձանը փակելու, որպեսզի ձմռան ցուրտ գիշերներին գայլ ու գազան  չպատսպարվեն  ներսը։

Չորացած ոստերի և ցողունների մի կապ ժողովել էր, դրել մոտը։ Եվ հոգնությունից հանգստանում էր` աչքը հեռու սարերին։ Նստել  էր ու միտք էր անում` ականջը սիմինդրի  տերևների խշշոցին։

Աշնան արևը ջերմացնում էր նրան. ձորի խաղաղությունը դուրեկան էր։ Ծառերին փաթաթված վազերն օրորվում էին քամուց։ Դիլան դայու միտքն էլ տարուբեր էր լինում, ինչպես  քամիների բերանն ընկած չոր տերև։ Քամուց  հնձանի դռնակը մեղմ  ճռնչում էր, և մաշված դուռը դողդոջ երգում էր մի հին երգ։

Եթե արևը չխոնարհվեր դեպի մայրամուտ, նա առանց հոգնության երկար կմնար այդ  դիրքով և չէր հագենա  մրգերը քաղած   և արդեն  դեղնող ծառերի սոսափից։ Շուտով կիջնի ձմեռ, և ո՞վ գիտի, բացվող գարնանը նորից պիտի ի՞նքը  բանա այգու դուռը, թե՞ մի ուրիշ ձեռք։

Ա         շնան խաղաղ օրին նրան հաճելի էր  և՛ սիմինդրի տերևների խշշոցը, և՛ վազերի օրորը, և՛ հնձանի դռնակի երգը։

Այդպես մի անգամ էլ շատ տարիներ առաջ, ճռնչաց այգու դուռը։  Էլի արև օր էր։ Հնձանի ստվերում ուռենու կողովների մեջ սև խաղողը շողշողում էր։

Ներսը` քարե տաշտի մեջ, Դիլան դային, մինչև ծկները բաց ոտներով, ճմլում էր խաղողը, և արնագույն շիրան քարե տաշտից ծորում էր կավե կարասը։

Հնձանը շոգ էր։ Ճմլում էր խաղողը, ինքնիրեն դնդնում  կայտառ մի երգ, և քրտինքի կաթիլները գլորվում էին, ընկնում շիրայի մեջ։ Երիտասարդ էր այն ժամանակ, երակներում արյունը եռում էր իբրև թունդ գինի։

Դռան ձայնին Դիլանը գլուխը դուրս հանեց։ Այգում ոչ ոք չկար։ Ու հանկարծ, երբ սիմինդրի  մարգերում երևաց գլխի  զառ կապույտ մանդիլը, ինքը պահվեց դռան հետևը։

Կարծես հավք էր թաքնվել անտառի մթին խորշում։ Ապա վիզը երկարեց, ինչպես կաքավը դեղնած արտերում խշշյուն լսելուց, և մի ջահել կին դուրս եկավ սիմինդրի  խիտ արտից։ Դուրս եկավ, ճոճեց բարակ մարմինը որպես եղեգ և կաքավի մանր քայլերով սուրաց դեպի հնձանը։

Սոնան էր` զառ մանդիլով նորահարսը, լույս ատամներով այն աղջիկը, որ այնպես զրնգուն ծիծաղում էր, երբ առվակի մեջ կախում էր սպիտակ սրունքները, իսկ դրացու տղան` Դիլանը ջուր էր ցնցղում նրա ողկույզի պես գանգուր մազերին։

         Հարսը փափուկ քայլերով, ինչպես այծյամը ձյունի վրա, մոտեցավ հնձանին։  Դռան մոտ զրնգացին Սոնայի  շալե շապիկի  արծաթ սուրմաները և ներս մտավ, ինչպես միամիտ հավքը վանդակի բաց դռնով։

         Հանկարծ տեսավ նրան, ցնցվեց, ոստյուն արեց դեպի ետ, բայց մի կրակված ձեռք փակեց հնձանի դռնակը։

- Բաղը մարդ կգա, Դիլա՛ն,- դողալով խնդրեց նա։

Ու չիմացավ` գինու՞ցն էր, թե՞ հնձանն էր տաք, Դիլան դային չիմացավ։ Սոնայի ականջին շշնջաց.

- Կա՛ց, անխի՛ղճ…

Շշնջաց ու պինդ-պինդ փաթաթվեց նրան։ Այնքա˜ն դուրեկան էր նրա լաջվարդ հալավի հոտը, այնքա˜ն տաք էր հնձանը։

            Սոնան օձի պես կեռումեռ արեց, փորձեց ազատվել նրա բազուկների  օղակից, կարոտով խնդրեց, խոստացավ։ Որպես եղեգ ճոճվեց նրա դալար մարմինը, և մեջքը խոնարհեց… Անիմաստ մաքառումից հոգնած` հարսը սրտաբուխ նրան հանձնեց իր մարմինը` որպես անարատ զոհ։ Եվ նա  ագահ համբուրեց հարսի կարմիր լար շրթունքը, անհագուրդ հիացավ ոսկեդեղձան հյուսերով, որ ծփում և խշշում էին լուսեղեն լանջի վրա։

            Հետո թևը ջարդված հավքի պես Սոնան ամաչկոտ դուրս թռավ հնձանից, մի անգամ էլ շորորաց այգու շաղոտ խոտերի վրա և ներսը թողեց լաջվարդ շապիկի բույրը։

Իսկ զրնգան սուրմաները կայտառ կոհակների նման ծափ էին զարկում։                                                    

                                              *  *  *                                                   

Նրանք մանկության ընկերներ էին, և նրանց սերը ծնվել էր նույնքան աննկատ, ինչպես մի գիշերում բացվում է  մուգ մանիշակը։ Առուների ափին, այգիներում, դաշտերից խուրձ կրելիս, ամառվա լուսնյակ գիշերներին խոտի դեզի մոտ, ամեն տեղ այդ սերը ծիծեռնակի պես  ճռվողում էր, մինչև հասունացան նրանք, և մի օր էլ մեծատուն հարևանի  շեմքով ներս մտավ Սոնան, հարսի քողը երեսին, արցունքից կարմրած աչքերը` պայծառ, որպես լեռնային ծովակ։

Հարսանիքից չորս ամիս հետո, պատահմամբ հանդիպել էին իրար այգիների ճանապարհին։ Դիլանը նրան կանգնեցրել, հարցրել էր հալը։ Սոնան թախիծով թոթվել էր ուսը և արագ հեռացել։

Հանդիպումը բորբոքել էր նրան, բայց առաջվա նման մոտիկ լինելու ցանկությունը, իբրև խոր երկնքում նազով ճախրող  թռչուն, երբեք չէր իջնում նրա շեմքին։

Ու հանկարծ այդ հավքը թառեց նրա ուսին…

Ինչու՞ եկավ այգին, արդյոք Սոնան մանկության  առվակի ջրե՞րն  էր կարոտել, թե՞ պատահմամբ  մոտեցավ հնձանի  դռնակին` մտածելով, որ  ներսն էլ ամայի է, ինչպես այգում։ Դիլան դային մինչև վերջը չիմացավ այդ։

Մի քանի անգամ մոտեցավ, կամեցավ նրա հետ խոսել, բայց Սոնան խույս տվեց։

- Թո՛ղ, Դիլան, գնա  քեզ  համար…

Եվ էլ իրար չտեսան։                                                                  

                                         *  *  *

Դիլան դային միայն գիշերը տուն գնաց։ Ամբողջ օրը թափառել էր ձորում, եղել էր հարևանի այգու շրջակայքում, աղբյուրն էր գնացել, փողոցի անկյունում կանգնել էր, բայց ոչ մի տեղ Սոնային չէր տեսել։

            Լունյակ գիշեր էր, երկինքն անամպ։ Փչում էր գիշերվա հովը։ Դիլան դային պառկեց դեզի գլխին` նոր հարած խոտերի վրա, ու  քունը չտարավ։

            Հազարավոր չորացած ծաղիկներ բուրում էին  խոտի խուրձերի միջից, և լուսնյակ գիշերով նրան այնպես էր թվում, ասես այդ նույն դեզի վրա պառկել է Սոնան և  խուրձերի մեջ թողել լաջվարդ բույրը։

            Լուսաբացին հալվեցին աստղերը, գիշերվա լազուրը գունատվեց։ Երբ ծաղիկներն արթնացան գիշերվա նիրհից, և շողը շողշողուն կաթիլներ շարեց նարնջագույն քարերի վրա, արևի առաջին շողերի հետ, գյուղի դիմաց,  դեղնած արտերում զարթնեց կաքավը։

            - Կախ-կղա, շախ-կղա…

Լսվում էր կաքավի թավ երգը։ Ավելի վերև, անտառի խորքից կանչում էր միրհավը։

       Դիլան դային վեր կացավ, ուսը գցեց կայծքարով հրացանը և երեսը դարձրեց դեպի սարալանջի  անտառը, որտեղից կանչում էր միրհավը։

              Սիրտ չուներ իջնելու այգին, տեսնելու հնձանը։

         Քայլում էր Դիլան դային շողոտ արտերի միջով, հնձած արտերն էր կոխ տալիս,    ոսկեգույն  ծղոտները, և գլուխը կախ բարձրանում դեպի անտառը` արահետի կեռմաններով ու թփերի միջով։

           Ահա ճամփի եզրին` մասրենու պառավ թուփը, նրա մոտ տափակ քարը, որի վրա հովիվներն այժմ էլ աղ են ցանում  ոչխարի համար… Խուրձ էին կրում միասին` ինքը, Սոնան։ Արևը խանձել էր աղջկա երեսը, ոսկեդեղձան հյուսերի ծայրը։ Դեղին ծղնոտի փշրանքներ կային մազերի արանքում։

               Կալից ձիերը քաշում էին, հասնում այդ քարին, և ձիերը կանգնեցնում։ Ինքը բարձրացնում էր Սոնային ձիու վրա, հետո իր ձին նստում և գնում արտերը խուրձի։

               Մի անգամ էլ Սոնան խնդրեց, որ միասին նստեն։ Ու մի ձին հետքից քաշեցին։ Առջևը Սոնան էր նստել, հետևում` ինքը։ Մի ձեռքով սանձն էր պահում, մյուսով գրկել էր նրա բարակ մարմինը։ Աղջկա ծամերը քսվում էին նրա երեսին…                             



Վերադառնալ








Խմբագրական
СЕДА ГАСПАРЯН

2020-12-31 13:59

Главный редактор общественно-политического журнала...

Ավելի


Պահոց
ՍԵԴԱ ԳԱՍՊԱՐՅԱՆ

2020-01-08 11:18
ՍԵԴԱ ԳԱՍՊԱՐՅԱՆ «Դե Ֆակտո» ամսագրի գլխավոր խմբագրի պաշտոնակատար...